ગુજરાત સરકાર દ્વારા વાઇબ્રન્ટ ગુજરાતનું ચિત્ર ઊભું કરવામાં આવે છે, જેમાં રોજગારીની વિપુલ તકો, ગરીબી નાબૂદી અને લોકોની સુખાકારીમાં વધારો થયો હોવાના દાવા કરવામાં આવે છે. જોકે, હકીકતમાં રાજ્યમાં બેરોજગારીની સમસ્યા ગંભીર બની છે. હજારો શિક્ષિત યુવાઓ નોકરી માટે ફાંફાં મારી રહ્યા છે, અને ખાસ કરીને પછાત તેમજ આદિવાસી વિસ્તારોમાં રોજગારની શક્યતા નજીવી છે. આ કારણે લાખો ગરીબો મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી યોજના (MGNREGA) હેઠળ ઓછા વેતનવાળી મજૂરી કરવા મજબૂર બન્યા છે.
1 કરોડ ગરીબો MGNREGAમાં મજૂરી કરે છે
ગુજરાતની 6 કરોડની વસ્તીમાંથી લગભગ 1 કરોડ ગરીબ શ્રમિકો MGNREGA યોજના હેઠળ મજૂરી કરી રહ્યા છે. આ યોજના ગ્રામીણ ક્ષેત્રોમાં દરેક પુખ્ત વયના વ્યક્તિને વર્ષમાં 100 દિવસની રોજગારીની ગેરંટી આપે છે, પરંતુ ગુજરાતમાં આ યોજના ગરીબોની મજબૂરીનું પ્રતીક બની ગઈ છે. 2023-24ના નાણાકીય વર્ષમાં, રાજ્યમાં 98 લાખથી વધુ મજૂરો MGNREGA હેઠળ નોંધાયેલા છે, જેમાંથી ઘણા રોજના રૂ. 350 જેટલું ઓછું વેતન મેળવી રહ્યા છે. આ આંકડો દર્શાવે છે કે સરકારના "સમૃદ્ધ ગુજરાત"ના દાવાઓ હોલો રહ્યા છે.
વધુ ચોંકાવનારી વાત એ છે કે, MGNREGA હેઠળ કામ કરતા ગરીબ મજૂરોના રૂ. 4 કરોડના વેતન હજુ ચૂકવવાના બાકી છે. MGNREGAના નિયમો અનુસાર, મજૂરોને કામ પૂર્ણ થયાના 15 દિવસની અંદર વેતન ચૂકવવું જોઈએ, અને વિલંબ થાય તો 0.05% દૈનિક દરે વળતર આપવું જોઈએ. જોકે, ગુજરાતમાં આ નિયમોનું પાલન થતું નથી, અને મજૂરોને સમયસર વેતન ન મળવાથી તેમની આર્થિક સ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ રહી છે. આશ્ચર્યજનક રીતે, સરકાર મળતિયા કોન્ટ્રાક્ટરોના બિલો ઝડપથી ચૂકવે છે, પરંતુ ગરીબ મજૂરોના વેતન માટે ઉદાસીનતા દર્શાવે છે.
MGNREGA માં ભ્રષ્ટાચારના આરોપ
X પરની પોસ્ટ્સ અનુસાર, ગુજરાતના પંચમહાલ, જૂનાગઢ, અને દાહોદ જેવા વિસ્તારોમાં MGNREGA યોજનામાં લાખો રૂપિયાના કૌભાંડના આરોપ ઉઠ્યા છે. આ આરોપોમાં જૂનાગઢ જિલ્લા પંચાયતના ઉપપ્રમુખે પણ કબૂલાત કરી હોવાનું જણાવાયું છે. આવા ભ્રષ્ટાચારના કારણે ગરીબ મજૂરોના વેતનમાં વિલંબ અને ભંડોળનો દુરુપયોગ થઈ રહ્યો છે, જે યોજનાની અસરકારકતાને ઘટાડે છે.
ગુજરાતમાં બેરોજગારીનો દર
2022-23ના આંકડા અનુસાર, ગુજરાતમાં 15-29 વર્ષની વયજૂથમાં બેરોજગારીનો દર 5.1% છે, જે દિલ્હી (6.1%), મહારાષ્ટ્ર (10.9%), અને આંધ્ર પ્રદેશ (15.7%)થી ઓછો છે. જોકે, 15-59 વર્ષની વયજૂથમાં બેરોજગારીનો દર 1.8% છે, જે દર્શાવે છે કે રાજ્યમાં બેરોજગારી હજુ પણ એક સમસ્યા છે. રાજ્ય સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, 2023માં 2.38 લાખ શિક્ષિત યુવાઓ અને 10,757 અંશતઃ શિક્ષિત બેરોજગારોએ નોકરી માટે નોંધણી કરાવી હતી, જે રાજ્યની રોજગારીની સ્થિતિનો ખ્યાલ આપે છે.
કોંગ્રેસનું અભિયાન
કોંગ્રેસે MGNREGA યોજના દ્વારા ગરીબોને રોજગાર આપવાની પોતાની સફળતા તરીકે રજૂ કરી છે, અને ગુજરાત સરકારના "વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત"ના દાવાઓની પોલ ખોલવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. પાર્ટીનું કહેવું છે કે રાજ્યમાં ગરીબોની ગણતરી ઓછી થઈ હોવાનું ચિત્ર ખોટું છે, અને 1 કરોડ લોકોની MGNREGAમાં નોંધણી આનું પ્રમાણ છે.
ગુજરાતમાં "વાઇબ્રન્ટ" ની છબિ હોવા છતાં, 1 કરોડ ગરીબોની MGNREGA પર નિર્ભરતા અને રૂ. 4 કરોડના બાકી વેતન રાજ્યની આર્થિક અસમાનતા અને બેરોજગારીની ગંભીર સમસ્યાને ઉજાગર કરે છે. MGNREGA યોજનામાં ભ્રષ્ટાચારના આરોપો અને વેતનના વિલંબથી ગરીબ મજૂરોની મુશ્કેલીઓ વધી રહી છે. સરકારે આ મુદ્દાઓનું નિરાકરણ લાવવા અને રોજગારીની વાસ્તવિક તકો ઊભી કરવા માટે નક્કર પગલાં લેવા જરૂરી છે.
