પાકિસ્તાનની સરકાર દેશ ચલાવવા માટે વારંવાર કટોરો લઈને વિદેશોમાં જાય છે. આશ્ચર્ય તો એ વાતનું છે કે જે પાકિસ્તાને લોકોનું પેટ ભરવા માટે ખૂબ મેહનત કરવી પડી રહી છે, તે સતત હથિયારો ખરીદીને તેનો સ્ટોક કરી રહ્યું છે. ત્યારે સવાલ ઉભો થાય કે પાકિસ્તાન ફાઈટર જેટ, ડ્રોન અને બૉમ્બ ખરીદવાના પૈસા ક્યાંથી લાવે છે? પાકિસ્તાન ભલે આર્થિક રીતે કંગાળ થઇ ગયું હોય, પરંતુ તેની આર્મી આજે પણ મજબૂત છે. પાકિસ્તાની સેનાની બધી જ જરૂરિયાતો પૂરી થઇ રહી છે. પાકિસ્તાનની GDP મુશ્કેલીથી 236 અબજ ડોલર છે, છતાં પાકિસ્તાને વર્ષ 2025માં 7 અબજ ડોલરથી વધુ ડિફેન્સ એકપેન્ડીચર રાખ્યું છે. ત્યારે સવાલ થાય કે આટલા પૈસા ક્યાંથી આવે છે.
તાજેતરના વર્ષોમાં પાકિસ્તાનની 80%થી વધુ ડિફેન્સ આયાત ચીનથી આવે છે. ખાસ વાત એ છે કે ચીન માત્ર હથિયાર નથી આપતું, તે લોન પણ આપે છે. ઓછા વ્યાજદરે અને ફ્લેક્સીબલ શરતો સાથે ચીન પાકિસ્તાનને લાંબાગાળાની લોન આપે છે. એટલે કે પાકિસ્તાનને હથિયાર ખરીદવા માટે કેશની જરૂર નથી પડતી. માત્ર ચીન પાસેથી લોન લેવાની રહે છે અને તેને હથિયાર મળી જાય છે.
જોકે, આ હથિયાર કેટલા કામના છે, તે ભારતના ઓપરેશન સિંદૂર દરમિયાન પાકિસ્તાન પર પર કરવામાં આવેલા હુમલાથી ખબર પડી ગઈ છે. 'ચાઈનીઝ માલ'ને આધુનિક હથિયાર માની ચુકેલા પાકિસ્તાનને આ ભૂલ ખૂબ જ ભારે પડી અને ભારતે તેના ઘણા એરબેઝ ઉડાડી દીધા હતા.
સેનાની કમાણી
પાકિસ્તાની સેના પોતે "રાજ્યની અંદર રાજ્ય" બની ચૂક્યું છે. તેની પાસે વિશાળ કારોબારી સામ્રાજ્ય છે. પીઝાથી લઈને સિમેન્ટ સુધી તે ઘણા બધા બિઝનેસ કરે છે. તેની ઘણી ફેક્ટરીઓ, હાઉસિંગ પ્રોજેક્ટ્સ અને ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કાઉન્સિલ્સ પર પાકિસ્તાની સેનાનો કબ્જો છે. એટલે કે સેના સરકારી બજેટથી અલગ પોતાની રીતે પણ કમાણી કરે છે. સાથે જ ખર્ચ ઓન કરે છે અને હથિયાર પણ ખરીદે છે.
અમેરિકા અને ઇંગ્લેન્ડનો સાથ
1948થી અત્યાર સુધીમાં માત્ર અમેરિકાએ જ પાકિસ્તાનને 40 અબજ ડોલરની આર્થિક અને સૈન્ય મદદ કરી છે. જો કેનેડા, બ્રિટન અને યુરોપ દ્વારા આપવામાં આવેલા પૈસા ગણીએ તો આ આંકડો 55 અબજ ડોલર સુધી પહોંચી શકે છે. મોટાભાગના પૈસા પાકિસ્તાનને પોતાની આર્થિક પરિસ્થિતિ સુધારવા માટે આપવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેનો ઉપયોગ પાકિસ્તાને પોતાની આર્મીને મજબૂત કરવા માટે કર્યો હતો.
પાકિસ્તાનના પૂર્વ રાજદૂત હુસૈન હક્કાનીએ એક સમયે કહ્યું હતું કે "દક્ષિણ કોરિયાને 15 અબજ ડોલર મળ્યા અને તાઇવાનને 10 અબજ ડોલર. તેમણે પોતાની અર્થવ્યવસ્થા બનાવી લીધી. અમને 55 અબજ ડોલર મળ્યા અને અમે માત્ર - 'ભ્રમ' બનાવ્યો" હક્કાનીનો કહેવાનો અર્થ હતો કે પાકિસ્તાને આ પૈસાનો ઉપયોગ માત્ર સેનાની તાકાત વધારવામાં કર્યો, જ્યારે બાકીના દેશોએ વિકાસ માટે કર્યો. તેમનું કહેવું હતું કે, પાકિસ્તાને ક્યારેય ભારતને લઈને પોતાનું જૂનૂન નથી છોડ્યું. પ્રત્યેક ડોલરે સેનાને વધુ મજબૂત કરી, પાકિસ્તાનને નહીં. તેમણે કહ્યું, "પાકિસ્તાન દર બે વર્ષ બાદ અમેરિકા પાસે પરત ફરે છે, તેને ગાળો આપીને પણ, કારણ કે તે જ તો બિલ ભારે છે."
IMF સતત કરી રહ્યું છે મદદ
9 મે, 2025ના રોજ IMFએ પાકિસ્તાનને ફરી એકવાર 2.4 અબજ ડોલરની આર્થિક મદદ આપી છે. IMF ભલે વારંવાર કહે કે રક્ષા ખર્ચ ઘટાડવામાં આવે, પરંતુ પાકિસ્તાની સેનાએ પર તેની કોઈ અસર પડતી નથી. થાય પણ કેવી રીતે, તે પોતે સત્તા, કારોબાર અને સંસાધનોનું માલિક છે. હવે તાજેતરમાં મળેલા પૈસાનો ઉપયોગ પાકિસ્તાને તેવી જ રીતે કરવાનો રહેશે, જેમ પાકિસ્તાની સેનાએ ઇચ્છશે. આ વાત IMF અને અમેરિકા બંને જાણે છે. જોકે પોતાની સ્ટ્રેટેજી અને આર્થિક સ્વાર્થોના કારણે બધા પોતાની આંખ મીંચીને બેઠા છે, જેમ પહેલાં બેસી રહ્યા હતા.
