વૈશ્વિક હીરા વેપારમાં મંદીથી ત્રસ્ત સુરતના રત્નકલાકારો માટે સારા સમાચાર છે. ઈટાલીમાં યોજાતી આંતરરાષ્ટ્રીય પદયાત્રા અને વેપાર મેળાની જાહેરાતથી જાગ્યા સુરત જિલ્લાના ઉદ્યોગ વિભાગના અધિકારીઓએ, રત્નકલાકાર પરિવારોના 50,241 બાળકોને શિક્ષણ માટેની રૂ. 13,500 સુધીની ફી સહાયને 15 દિવસમાં બેંક ખાતામાં ટ્રાન્સફર કરવાની જાહેરાત કરી છે. આ પગલું હીરા ઉદ્યોગના કારીગરોના બાળકોના ભવિષ્યને સુરક્ષિત કરવા માટે લેવામાં આવ્યું છે, જ્યારે ઉદ્યોગમાં આર્થિક તંગીથી 38થી વધુ કારીગરોએ આપઘાત સુધી લઈ જવા પડ્યા છે.
હીરા મંદીના કારણે વિલંબિત થયેલી સહાય હવે ઝડપી સુરત, જેને 'ડાયમંડ સિટી' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અહીં 8 લાખથી વધુ રત્નકલાકારો કામ કરે છે. વૈશ્વિક મંદી અને અમેરિકા-ઈઉનિયનના નવા નિયમોને કારણે ઉદ્યોગમાં 50%થી વધુ નુકસાન થયું છે, જેના કારણે હજારો કારીગરો બેરોજગાર બન્યા છે. ગુજરાત સરકારે 'આંતરરાષ્ટ્રીય વિષમ પરિસ્થિતિને કારણે અસરગ્રસ્ત રત્ન કલાકારોના બાળકો માટે શિક્ષણ સહાય યોજના' હેઠળ શાળા ફીની 100% સહાય (મહત્તમ રૂ. 13,500) જાહેર કરી હતી. આ માટે 74,180થી વધુ અરજીઓ આવી હતી, પરંતુ નાણાકીય અડચણોને કારણે ચૂકવણીમાં વિલંબ થયો હતો. ઈટાલિયામાં 10-15 ઓક્ટોબરે યોજાતી વૈશ્વિક હીરા પ્રદર્શન અને વેપાર મેળાની જાહેરાતથી ઉદ્યોગ વિભાગમાં ઝાલો જેવી હિલચાલ થઈ. જિલ્લા કલેક્ટર અને ઉદ્યોગ નિયામકે તાત્કાલિક મીટિંગ બોલાવી, જેમાં 50,241 પાત્ર બાળકોની યાદી તૈયાર કરી અને 15 દિવસમાં (12 ઓક્ટોબર સુધી) DBT (ડાયરેક્ટ બેનિફિટ ટ્રાન્સફર) દ્વારા રકમ જમા કરવાનો આદેશ આપ્યો. આ સહાય પ્રાથમિકથી માધ્યમિક ધોરણ સુધીના બાળકોને મળશે, જેથી પરિવારોના આર્થિક બોજને રાહત મળે.
રત્નકલાકારોની તળપથી સરકારી પગલાં: પદયાત્રાનું મહત્ત્વ આર્થિક તંગીથી પીડાતા રત્નકલાકારોએ તાજેતરમાં જનમંચ અને આંદોલનો દ્વારા માંગણીઓ ઉઠાવી હતી, જેમાં 'રત્ન કલાકાર કલ્યાણ બોર્ડ'ની રચના અને આર્થિક પેકેજનો સમાવેશ થતો હતો. શ્રમ અને રોજગાર પ્રધાન બળવંતસિંહ રાજપુતને મોરચલા પાઠવાયા હતા. આ મધ્યે ઈટાલિયા પદયાત્રાની જાહેરાતએ સરકારને જાગૃત કરી, કારણ કે આ મેળાથી ભારતીય હીરા ઉદ્યોગને નવી તકો મળવાની આશા છે. 200થી વધુ સુરતી વેપારીઓ આ પદયાત્રામાં જોડાશે, જેમાં નવા કોન્ટ્રાક્ટ અને રોકાણની શક્યતા છે. એક રત્નકલાકારે કહ્યું, "મંદીથી બાળકોની ફી પણ ભરી શકતા નહીં, પણ હવે આ સહાયથી રાહત મળશે. પદયાત્રાથી ઉદ્યોગને નવી ઉડાન મળે તો સારું." ઉદ્યોગ વિભાગના અધિકારીએ જણાવ્યું કે, આ યોજના હેઠળ કુલ રૂ. 67.82 કરોડની રકમ વિતરિત થશે, જે રત્ન કલાકાર પરિવારોના 2 લાખથી વધુ સભ્યોને લાભ આપશે.
શિક્ષણ સહાય યોજનાનો વિસ્તાર: શ્રમિક પરિવારો માટે રાહત આ યોજના ગુજરાત સરકારની 'શિક્ષણ સહાય યોજના'નો ભાગ છે, જે 2022-23માં 50,299 શ્રમિક બાળકોને રૂ. 42.45 કરોડ આપી ચૂકી છે. રત્ન કલાકારોને ખાસ ધ્યાનમાં રાખીને, આમાં રૂ. 1,800થી રૂ. 2 લાખ સુધીની સહાયનો સમાવેશ થાય છે. પાત્રતા માટે પરિવારની વાર્ષિક આવક રૂ. 6 લાખથી ઓછી હોવી જોઈએ અને બાળકો માન્ય શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતા હોવા જોઈએ.
આગળના પગલાં: કલ્યાણ બોર્ડ અને આર્થિક પેકેજની અપેક્ષા સરકારે આ સહાય સાથે રત્ન કલાકાર કલ્યાણ બોર્ડની રચના પર પણ વિચાર કર્યો છે, જેમાં કૌશલ્ય વિકાસ, નવી તાલીમ અને વીમા જેવી સુવિધાઓનો સમાવેશ થશે. ઈટાલિયા પદયાત્રાથી પરત આવતા વેપારીઓના અનુભવો પર આધારિત નવા પેકેજની જાહેરાતની અપેક્ષા છે. આ પગલાંથી સુરતનો હીરા ઉદ્યોગ ફરીથી ચમકી શકે છે, અને રત્નકલાકાર પરિવારોને આર્થિક સ્થિરતા મળે. આ નિર્ણય ન માત્ર બાળકોના શિક્ષણને મજબૂત કરશે, પણ ઉદ્યોગના કારીગરોમાં આશાની કિરણ જગાડશે. સરકારની આ પહેલથી ગુજરાતના અન્ય ઉદ્યોગ ક્ષેત્રો માટે પણ ઉદાહરણ બને.
