ડ્રોનની શક્તિ અને ઈરાનની ટેકનોલોજી
11 જુલાઈ 2025ના રશિયા દ્વારા યુક્રેન પર કરવામાં આવેલા અત્યાર સુધીના સૌથી મોટા હવાઈ હુમલામાં 597 ડ્રોન અને 26 મિસાઈલનો ઉપયોગ થયો, જેમાંથી મોટાભાગના ઈરાનમાં બનાવેલા 'શાહેદ' ડ્રોન હતા. આ ડ્રોનની ઓછી કિંમત, લાંબી રેન્જ અને સટીક નિશાના ક્ષમતાએ યુદ્ધના મેદાનમાં નવો ઈતિહાસ રચ્યો. યુક્રેનના રાષ્ટ્રપ્રમુખ વોલોદિમિર ઝેલેન્સ્કીએ આ હુમલાને "આતંકવાદી" ગણાવીને રશિયા અને તેને ડ્રોન પૂરા પાડનારા દેશો પર પ્રતિબંધની માગ કરી.
ઈરાન-ઈઝરાયલ સંઘર્ષમાં પણ ઈરાનની બેલિસ્ટિક મિસાઈલોએ 23 જૂન 2025ના રોજ કતારમાં સ્થિત અમેરિકી અલ ઉદૈદ એરબેઝને નિશાન બનાવીને ભારે નુકસાન પહોંચાડ્યું. સૈટેલાઈટ તસવીરોમાં બેઝનો એન્ટેના કોર અને આસપાસની ઈમારતોનો વિનાશ સ્પષ્ટ દેખાયો. આ હુમલામાં ઈરાનની મિસાઈલોની સટીકતાએ વિશ્વના લશ્કરી નિષ્ણાતોને આશ્ચર્યચકિત કર્યા.
ફાઈટર જેટનો ઘટતો ઉપયોગ
આધુનિક યુદ્ધોમાં ડ્રોન અને મિસાઈલોની વધતી ભૂમિકાએ ફાઈટર જેટની પરંપરાગત મહત્તાને પડકાર આપ્યો છે. ફાઈટર જેટની ઊંચી કિંમત, જાળવણીનો ખર્ચ અને માનવીય જોખમની સરખામણીમાં ડ્રોન ઓછા ખર્ચાળ, ઝડપી અને ઓછા જોખમી સાબિત થયા છે. ઈરાનના 'શાહેદ' ડ્રોનની કિંમત લગભગ 20,000 ડોલર છે, જ્યારે એક ફાઈટર જેટની કિંમત કરોડો ડોલરમાં હોય છે. આ કારણે ઘણા દેશો હવે ડ્રોન ટેકનોલોજીમાં રોકાણ કરી રહ્યા છે.
ખરીદીમાં વધતો રસ
ઈરાનના ડ્રોન અને મિસાઈલોની સફળતાએ વૈશ્વિક બજારમાં તેની માગ વધારી છે. રશિયા, ચીન અને અન્ય દેશો ઈરાનની ટેકનોલોજી ખરીદવા માટે ઉત્સુક છે. ઈરાનની આર્મ્સ નિકાસ એજન્સીએ જણાવ્યું કે, તેમના ડ્રોનની માગમાં 40%નો વધારો થયો છે. બીજી તરફ, પશ્ચિમી દેશો ઈરાન પર આર્થિક પ્રતિબંધો વધારવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે, જેનો હેતુ તેની શસ્ત્ર નિકાસને રોકવાનો છે.
યુદ્ધનું ભવિષ્ય
નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે, ડ્રોન અને મિસાઈલોની વધતી ભૂમિકા યુદ્ધની રણનીતિને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખશે. ફાઈટર જેટ બનાવતી કંપનીઓ જેવી કે બોઈંગ, લોકહીડ માર્ટિન અને ડસો એવિએશન હવે ડ્રોન ટેકનોલોજીમાં રોકાણ વધારી રહી છે. ઈરાનની આગેવાનીએ ડ્રોન યુદ્ધની નવી શક્યતાઓ ખોલી છે, જેના કારણે વૈશ્વિક સૈન્ય બજારમાં નવો પ્રવાહ શરૂ થયો છે. આ નવું યુગ યુદ્ધની તકનીકો અને રણનીતિઓમાં ક્રાંતિ લાવશે, પરંતુ તેની સાથે આંતરરાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને નૈતિક મુદ્દાઓ પર પણ નવી ચર્ચાઓ ઉભી થશે.
